De polyvagaaltheorie, ontwikkeld door Dr. Stephen Porges, biedt een vernieuwend inzicht in de werking van ons autonome zenuwstelsel. De theorie legt uit hoe onze nervus vagus (de belangrijkste zenuw die lichaam en geest verbindt) functioneert in stressvolle situaties en hoe ons lichaam reageert op gevoelens van veiligheid en bedreiging. Het zenuwstelsel heeft drie belangrijke toestanden: veiligheid, vecht-of-vlucht, en shutdown (bevriezing). Deze toestanden bepalen hoe we reageren op stress, trauma, en sociale interacties.
Hoe werkt de polyvagaaltheorie in het lichaam?
Volgens de polyvagaaltheorie werkt het autonome zenuwstelsel met drie circuits die elk verantwoordelijk zijn voor verschillende reacties:
- Het ventrale vagale systeem (veiligheid en verbondenheid): Wanneer dit systeem actief is, ervaren we een gevoel van veiligheid en verbondenheid met anderen. Dit deel van het zenuwstelsel bevordert sociale interactie, ontspanning, en herstel.
- Het sympathische zenuwstelsel (vecht-of-vlucht): Dit systeem wordt geactiveerd wanneer we ons bedreigd voelen. Het bereidt het lichaam voor om te vechten of te vluchten door de hartslag te verhogen, de ademhaling te versnellen en adrenaline vrij te maken.
- Het dorsale vagale systeem (shutdown of bevriezing): Als we extreme angst of stress ervaren, kan het lichaam in een shutdown-modus terechtkomen. Dit resulteert in gevoelens van dissociatie, gevoelloosheid, en emotionele afstand.
Welke rol speelt de nervus vagus in stress en trauma?
De nervus vagus speelt een centrale rol in de regulatie van ons zenuwstelsel. Bij trauma of langdurige stress kan de nervus vagus overbelast raken, wat leidt tot fysieke en emotionele problemen. Wanneer het sympathische zenuwstelsel wordt geactiveerd, veroorzaakt het een verhoogde hartslag, snelle ademhaling en andere fysieke reacties die de vecht-of-vlucht-modus aanduiden. Wanneer het dorsale vagale systeem wordt geactiveerd, kan het lichaam in een toestand van bevriezing raken, wat vaak voorkomt bij mensen die een traumatische ervaring hebben doorgemaakt.
Door lichaamsgerichte therapie wordt de nervus vagus gestimuleerd, waardoor het lichaam kan ontspannen en weer kan herstellen van stress en trauma.
Hoe helpt de polyvagaaltheorie bij het verwerken van trauma?
De polyvagaaltheorie biedt een belangrijk kader om te begrijpen hoe trauma vastgehouden wordt in het lichaam. Mensen die trauma ervaren, blijven vaak vastzitten in de vecht-of-vlucht-modus of in een toestand van dissociatie (shutdown). Lichaamsgerichte therapie helpt om deze toestanden te doorbreken door direct met het lichaam te werken om spanning en trauma los te laten.
Via ademhalingstechnieken, lichaamsbewustzijnsoefeningen en zachte bewegingen kan het lichaam worden geholpen om te ontspannen en over te schakelen naar een toestand van veiligheid. Het activeren van het ventrale vagale systeem speelt hierin een cruciale rol. Dit systeem zorgt voor gevoelens van verbondenheid en rust, wat essentieel is voor het herstellen van trauma.
Wat zijn de voordelen van het reguleren van het zenuwstelsel via lichaamsgerichte therapie?
Het gebruik van de polyvagaaltheorie in lichaamsgerichte therapie biedt verschillende voordelen voor cliënten:
- Verhoogd lichaamsbewustzijn: Door lichaamsgerichte therapie leren cliënten de signalen van hun lichaam beter herkennen en begrijpen. Ze kunnen sneller herkennen wanneer ze in een vecht-of-vlucht-reactie zitten en hierop inspelen door hun lichaam te kalmeren.
- Traumaverwerking: Cliënten leren hoe ze trauma op een veilige manier kunnen verwerken door hun zenuwstelsel te reguleren. Dit helpt hen om spanning en stress in hun lichaam los te laten.
- Verbeterde sociale interacties: Wanneer het ventrale vagale systeem wordt geactiveerd, voelen cliënten zich veiliger in sociale interacties en zijn ze beter in staat om zich open te stellen voor anderen.
Hoe werkt het ventrale vagale systeem en waarom is het belangrijk?
Het ventrale vagale systeem is het meest geëvolueerde deel van ons zenuwstelsel en speelt een cruciale rol in het herstellen van een gevoel van veiligheid en verbondenheid. Wanneer dit systeem actief is, voelen we ons kalm, verbonden en in staat om effectief te communiceren met anderen. Het activeren van dit systeem is een belangrijk doel binnen lichaamsgerichte therapie, omdat het helpt om het lichaam in een staat van rust en herstel te brengen.
Hoe kun je je zenuwstelsel kalmeren met polyvagaaloefeningen?
Er zijn verschillende oefeningen die helpen om het zenuwstelsel te reguleren. Voorbeelden zijn ademhalingsoefeningen zoals de 4-7-8 ademhaling, waarbij je vier seconden inademt, zeven seconden je adem inhoudt en vervolgens acht seconden uitademt. Dit helpt om het parasympathische zenuwstelsel te activeren en het lichaam te kalmeren.
Hoe ons lichaam reageert op stress en trauma
De polyvagaaltheorie van Dr. Stephen Porges biedt waardevolle inzichten in hoe ons lichaam reageert op stress en trauma, en vormt een essentieel onderdeel van lichaamsgerichte therapie. Door de nadruk te leggen op het reguleren van het zenuwstelsel via technieken zoals ademtherapie, progressieve spierontspanning en lichaamsbewustzijn, kunnen cliënten leren om hun lichaam weer in een staat van veiligheid te brengen.
Lichaamsgerichte therapie en de polyvagaaltheorie gaan hand in hand om trauma’s te verwerken, emotionele blokkades te doorbreken en het algehele welzijn van cliënten te verbeteren.